به مناسبت 8 ربیع الثانی ، سالروز میلاد خجسته حضرت امام حسن عسکری علیه السلام .

امام ، راهنمای انسان ها در مسیر آفرینش و حیات راستین آنان است . او کسی است که این مسیر را رفته ؛ و با همه ویژگی ها و مراتب آن کاملاً آشناست و رهنمودهایش دقیق ، اصیل و منطبق بر واقعیت و حقیقت است . اگر کلامی می فرماید ، آن را دیده ، لمس کرده و تمامیت آن را در وجود خویش تجربه کرده است ؛ و اگر می گوییم جامعه و بشریت به امام نیاز دارد ، این نیاز به هدف آفرینش انسان و جهان باز می گردد .
آن چه این نوشتار بدان عنایت دارد ، بعدی از ابعاد نظام عبادی اسلام و حیات واقعی انسان است . از آن جا که حقیقت و هویت اصلی انسان در جهان بینی متعالی اسلامی ، عبودیت و بندگی خداست ، امام نیز که راهنمای این راه است ، تبیین این حقیقت را بر عهده دارد ، آن را به خوبی روشن ساخته است . محور نوشتار حاضر ، حدیثی گرانقدر از یازدهمین اسوه خط سرخ ولایت در همین ارتباط است . یکی از ابعاد نظام عبادی اسلام ، روح حاکم بر مساله عبادت است .

عبادت در اسلام ، جسمی دارد و روح و حقیقتی . جسم آن ، بعد ظاهری و فیزیکی آن است ؛ اما روح آن چیست ؟ در این نظام ، چه کسی بندگی اش از همه بیشتر است ؟ آن که نماز و روزه و حجش از همه بیشتر است ، یا ... ؟
تفکر ، عبادت برتر
این سوال را به محضر امام عسکری علیه السلام می بریم و از ایشان می پرسیم . به نظر شما ایشان چه می فرماید ؟ پاسخ را با هم می خوانیم :

حضرت می فرماید : لیست العباده کثره الصّیام و الصّلاه ؛ و انّما العباده کثره التّفکر فی امر الله
یعنی : عبادت ، به کثرت نماز و روزه نیست ؛ عبادت فقط کثرت اندیشه در امر خداوند است . (1)
نکاتی که در این حدیث ارجمند نهفته ، بعضاً ، چنین است :
1-    نماز و روزه بی تفکر ، عبادتی بی روح و همچون جسمی مرده است .
2-    ملاک ارزیابی بندگی در پیشگاه خداوند ، صرفاً انجام زیاد عبادت (منهای تفکر) نیست .
3-    مکتب ولایت ، مکتب اندیشه و ژرف نگری است و پیروان خود را به ژرف اندیشی دعوت می کند .
4-    امامان معصوم علیهم السلام ، از پیروان سطحی نگر که از علم و حکت دورند ، خشنود نیستند . آنان دوست دارند شیعیان و دوستانشان اهل حکمت و اندیشه باشند ؛ معرفت و بصیرت را در همه اعمال و عبادات خود همراه سازند .
5-    هر که اهل اندیشه و ژرف بینی و حکیمانه نگریستن نیست ، در حقیقت اهل بندگی خدا هم نیست .
6-    روح عبادت و بندگی واقعی از جنس عمل نیست ، از جنس تفکر است .
7-    روشن است که امام نمی خواهند نه شأن نماز و روزه را پایین بیاورند و نه شأن کسانی که زیاد نماز می خوانند و روزه می گیرند ؛ زیرا ائمه خود بیش از همه نماز می خواندند و روزه می گرفتند ، بلکه می خواهند به پیروان خود معرفت و آگاهی ببخشند و ذهن آنان را از «نمازمنهای تفکر و معرفت» به «نماز به اضافه آن» معطوف سازند . اگر کسی از این روایت نتیجه بگیرد که : «نماز و روزه بسیار خوب نیست ، بلکه تو فقط نمازهای واجب خود را بخوان» قطعاً راه به اشتباه برده است .. به دیگر سخن ، نماز و تفکر هر دو عبادت اند اما تفکر ، عبادت برتر و روح عبادت است .
1-تحف العقول ، ص 518